Een strenge oproep tot meer professionalisering in managementrollen.

Het probleem blootleggen

Management wordt te vaak gezien als een functie die je kunt "leren door ervaring" in plaats van een serieus vak waarvoor opleiding en voortdurende bijscholing noodzakelijk zijn. In veel organisaties, met name in de softe zorgsector, worden managers aangesteld zonder dat er structurele eisen worden gesteld aan hun kennis of vaardigheden.

Dit gebrek aan professionalisering leidt tot inconsistente kwaliteit, inefficiëntie en frustratie in teams. Hoewel andere vakgebieden, zoals de medische zorg, streng gereguleerd zijn, blijven managers achter. Het is tijd om dit te veranderen.

Management als vak: De noodzaak van structurele controle

Management is een vakgebied dat kennis vereist van organisatiekunde, menselijk gedrag, besluitvorming en strategisch leiderschap. Toch ontbreekt het aan een formele kwaliteitscontrole.

Het feit dat er geen verplichte accreditatiesystemen bestaan voor managers weerspiegelt de structurele zwakte in hoe management als vak wordt erkend. Dit staat in schril contrast met beroepen zoals artsen of verpleegkundigen, die niet alleen hoge kwaliteitseisen kennen maar ook verplichtingen hebben tot voortdurende nascholing.

Bijscholing: Waar blijft de verplichting?

Bijscholing voor managers blijft te vaak vrijblijvend en beperkt zich tot oppervlakkige workshops of losse cursussen. Deze vorm van deskundigheidsbevordering heeft geen structureel of verplicht karakter. Managers moeten hun eigen ontwikkeling vaak organiseren of zijn afhankelijk van incidentele initiatieven vanuit hun werkgever.

Dit gebrek aan structuur en verplichting staat haaks op de eisen die we stellen aan professionals in andere vakgebieden. Verpleegkundigen en artsen, bijvoorbeeld, zijn verplicht om accreditatiepunten te behalen via bij- en nascholing. Dit waarborgt de kwaliteit van hun werk en biedt vertrouwen aan hun cliënten. Waarom zou dit niet gelden voor managers, die verantwoordelijk zijn voor teams en beslissingen met grote impact?

De gevolgen van gebrekkige professionalisering

De maatschappelijke visie dat organisaties zo min mogelijk managementlagen moeten hebben, heeft bijgedragen aan een cultuur waarin management wordt ondergewaardeerd. Tegenwoordig lijkt het bijna een taboe om jezelf manager te noemen. Iedereen moet een "coachend leider" zijn, terwijl het ontbreken van duidelijke managementstructuren juist zorgt voor chaos en inefficiëntie.

De kwaliteit van management blijft daarmee afhankelijk van persoonlijke ambitie, verantwoordelijkheidsgevoel en toeval, in plaats van een gestandaardiseerd systeem.

De rol van inhoudelijke kennis bij specifiek leiderschap

Managers die verantwoordelijk zijn voor teams met hoogopgeleide specialisten, zoals gedragswetenschappers of medische professionals, moeten voldoende kennis hebben van het vakgebied van hun teamleden. Dit betekent niet dat zij zelf expert hoeven te zijn, maar wel dat ze in staat moeten zijn om de juiste kritische vragen te stellen en beleidskeuzes inhoudelijk te begrijpen.

In de huidige cultuur lijkt iedereen bang om "op de stoel van de ander" te gaan zitten. Deze terughoudendheid wordt vaak uitgedrukt met uitspraken als: "Dat is zorginhoud... daar ga ik niet over." Dit is echter een gevaarlijke misvatting. Als manager ben je regelmatig eindverantwoordelijk. Het volledig overlaten van inhoudelijke beslissingen aan teamleden zonder enige vorm van toetsing, ondermijnt zowel de kwaliteit van het werk als de effectiviteit van het team.

Echte kwaliteit in management zit in het begrijpen van de kern van wat je team doet. Zonder dit inzicht blijft leiderschap oppervlakkig, en wordt het onmogelijk om je rol als eindverantwoordelijke goed in te vullen. Aansturen binnen het kader van ieders eigen vakgebied.

Management als aannemer: inzicht en verantwoordelijkheid

Een goede manager kan vergeleken worden met een aannemer, zoals beschreven in het Fundament-Managementmodel. Dit model, gebaseerd op het concept van aannemerschap, benadrukt dat managers geen specialisten hoeven te zijn in elk vakgebied, maar wel voldoende inzicht moeten hebben om processen te begrijpen en effectief te coördineren.

Net zoals een aannemer begrijpt dat een elektricien eerst zijn werk moet doen voordat de stukadoor aan de slag kan, moet een manager in staat zijn om de volgorde en interactie van taken binnen zijn of haar team te doorgronden. Een aannemer stelt ook kritische vragen, zoals: "Kun je goedkoper materiaal gebruiken?" Als de elektricien beargumenteert dat dit niet kan vanwege kwaliteitsnormen, accepteert de aannemer dat en maakt een afgewogen keuze. Dit proces waarborgt kwaliteit zonder het budgettaire kader uit het oog te verliezen.

In de zorg zou dezelfde benadering moeten gelden. Managers moeten vragen kunnen stellen zoals: "Is deze inzet niet te lang of te intensief?" Dit moet gezien worden als een gezamenlijke zoektocht naar de beste kwaliteit van zorg binnen de financiële kaders. Het Fundament-Managementmodel biedt handvatten om deze gesprekken te voeren op een respectvolle, constructieve manier.

Criteria voor Professionele Managers

Om management als vak te professionaliseren, is een structureel en verplicht accreditatiesysteem noodzakelijk. Hieronder volgen criteria die zouden moeten gelden:

1. Verplichte bijscholing en accreditatie Managers moeten jaarlijks accreditatiepunten behalen via geaccrediteerde opleidingen, congressen en vakliteratuur.
2. Competentie-evaluatie Jaarlijkse onafhankelijke evaluaties gebaseerd op prestaties, teamfeedback en strategische resultaten.
3. Permanente educatiepunten Net als artsen moeten managers punten verzamelen door cursussen, congressen en het lezen van vakbladen.
4. Minimumnormen voor managementfuncties Managers moeten minimaal een diploma in organisatiekunde, bedrijfskunde of een vergelijkbaar vakgebied hebben, met verplichte bijscholing binnen twee jaar na aanstelling.
5. Duidelijke beloningsstructuren Het salaris van managers moet in lijn zijn met hun verantwoordelijkheden en de expertise van de teams die zij aansturen.
6. Specialisatie binnen management Managers die specifieke teams leiden, zoals gedragswetenschappers of medische professionals, moeten voldoende kennis hebben van het vakgebied van hun teamleden.
7. Actieve deelname aan kennisnetwerken Managers moeten verplicht deelnemen aan intervisiegroepen en vak netwerken voor continue kennisdeling.

Conclusie: Management verdient erkenning als vak

Het ontbreken van verplichte kwaliteitscontrole en accreditatie in management is een probleem dat niet langer genegeerd kan worden. De verantwoordelijkheid die managers dragen, vereist niet alleen vakinhoudelijke kennis maar ook voortdurende scholing en evaluatie.

De tijd is gekomen om management serieus te nemen als vak. Alleen dan kunnen organisaties vertrouwen hebben in hun leiderschap en de resultaten bereiken die nodig zijn in een steeds complexere samenleving.